Forskersonen er forskning.nos side for debatt og forskernes egne tekster. Meninger i tekstene gir uttrykk for skribentenes holdninger. Hvis du ønsker å delta i debatten, kan du lese hvordan her.

I midten av oktober kom det nyheit om å gjere endringar i folkehelselova for å få betre oversikt og klargjere ansvaret i folkehelsearbeidet. 

Byråkratane i Helse- og omsorgsdepartementet (HOD) arbeidar med å gjere endringar i folkehelselova, slik at folk flest opplever å ha det bra der dei bur. Lovendringa skal tydeleggjere kva kommunane og andre aktørar kan gjere for at folk skal ha trygge og gode liv.

Paradokset er at folkehelsearbeidaren som burde vere ein viktig aktør i revidering av lova, ikkje vert nemnd i endringsarbeidet.

Ovanfrå og ned-strategi

Det er sett ned eit utval som skal gje råd om prioritering av folkehelsetiltak. Utvalet består av tre lækjarar, fire forskarar og fem fagsjefar/leiarar. Regjeringa som har bestemt kven som skal vere med i utvalet, viser her ein ovanfrå og ned-strategi i endringsarbeidet. 

Det er nødvendigvis ikkje slik at dei beste endringsløysingane vert utarbeidde av styresmaktene og ekspertane. Kontroll og toppstyring gjev nødvendigvis ikkje det beste resultatet. Strategiane kan like gjerne kome frå folk flest, brukarar og dei som er i nær kontakt med dei til dagleg– nemleg folkehelsearbeidaren.

Folkehelsearbeidaren er ein oversett nøkkelressurs

Regjeringa er opptatt av at utvalet skal ha ein samansetting som dekkjer politisk forståing, erfaringskompetanse og kompetanse om prioriteringsmetodikk. Folkehelsearbeid er ikkje ein profesjon, men folkehelsearbeidaren har viktig førebyggjande og helsefremjande kompetanse.

Mange har mastergrad i folkehelse og erfaring med arbeid der dei er tett på innbyggjarane i kommunane. Mange har brei og lang kompetanse i folkehelsearbeid og kan mykje om prioriteringar, politisk styring og etiske dilemma som kan oppstå. Dei veit godt kva som fungerer i praksis og kva som er viktig å leggje vekt på ved endring i folkehelselova for at folk skal ha det bra.

Behov for inkludering

Med ein ovanfrå og ned-strategi kan viktige tiltak verte oversedde og det kan verte vanskeleg å realisere strategiane som skal fungere for folk flest. Mykje av folkehelseansvaret er gjeve til kommunane. Dette har vist seg å vere utfordrande i praksis, spesielt når det gjeld slutningar og evaluering av folkehelsearbeidet.

Representantar for folkehelsearbeidarane og folk flest må vere med i styringa av endringsprosessen frå start til slutt. Det er ikkje nok å få vere med i høyringar og gje innspel. Folkehelsearbeidarane og folk flest må vere representerte der avgjerslene vert tekne. Rådsutvalet, slik det er samansett no, teiknar ikkje eit bilete av tverrfagleg samarbeid slik regjeringa påstår at dei ynskjer.

Tid for fornying

Samansetning av rådsutvalet er som det er og kan truleg ikkje verte endra i denne omgong. No må samspelet mellom styresmaktene og grasrota vere i fokus gjennom høyringsrundane. 

Folkehelsearbeidaren bør engasjerer seg og gje innspel til det pågåande endringsarbeidet. Ei oppmoding er at organisasjonane der folkehelse høyrer til, formidlar sitt syn om inkludering med HOD. Då kan ein synleggjere folkehelsearbeidaren sin unike kompetanse i liknande framtidige endringsarbeid.

Aktuelt frå forskersona:

Fra froskelår til livreddende teknologi – 100 år med EKG

Neste gang du er ute i mørket, kan du tenke på hva du har til felles med en liten fisk - og hvorfor det er så viktig

Vi vil gjerne høre fra deg!

TA KONTAKT HER
Har du en tilbakemelding på dette debattinnlegget. Eller spørsmål, ros eller kritikk til Forskersonen/forskning.no? Eller tips om en viktig debatt?